سلام

این مطلب به نقل از سایت http://parsmodir.com در این مکان قرار گرفته است.

تاريخچه بورس اوراق بهادار ايران

مقدمه

فكر اصلي ايجاد بورس اوراق بهادار در ايران، به سال 1315 بر مي گردد. در اين سال يك كارشناس هلندي و يك كارشناس بلژيكي به منظور بررسي و اقدام در مورد تهيه و تنظيم مقررات قانوني ناظر بر فعاليت بورس اوراق بهادار به ايران آمدند؛ اما مطالعات آن دو با آغاز جنگ بين الملل دوم متوقف گرديد. پس از كودتاي 28 مرداد 1332، مجدداً در سال 1333، مأموريت تشكيل بورس اوراق بهادار به اتاق بازرگاني و صنايع و معادن، بانك مركزي و وزارت بازرگاني وقت محول گرديد. اين گروه پس از دوازده سال تحقيق و بررسي در سال 1345، قانون و مقررات تشكيل بورس اوراق بهادار تهران را تهيه و لايحه مربوط را به مجلس شوراي ملي ارسال داشتند. اين لايحه را ارديبهشت ماه سال 1345، تصويب شد. اما به دليل عدم آمادگي محافل صنعتي و بازرگاني، در بورس تهران با ورود سهام بانك صنعت و معدن و نفت پاريس، بهمن ماه سال 1346، فعاليت خود را آغاز نمود.(دواني،1384)
مطالعه سابقه ايجاد بورس در ايران را بايد طي سه مرحله متمايز زير انجام داد:
الف – از آغاز تا پيروزي انقلاب اسلامي ايران
ب- از سال 1357 تا سال 1368
ج- از زمان احياي بورس تاكنون

1- عملكرد بورس تهران از تاريخ تأسيس تا قبل از پيروزي انقلاب اسلامي ايران

از تاريخ تأسيس (بهمن ماه 1346) تا پايان سال 1357 جمعاً معادل 150 ميليارد ريال سهام و اوراق قرضه دولتي مورد معامله قرار گرفته بود كه 55% آن را معاملات اوراق قرضه دولتي تشكيل مي داد و بقيه 45% متعلق به معاملات سهام شركتهاي توليدي و بانكها بود.

1-1. تعداد شركتهاي پذيرفته شده

از تاريخ تأسيس بورس تا پايان سال 1357 تعداد شركتهاي پذيرفته شده و بانكها و بيمه ها مجموعاً 105 واحد بود و علاوه بر آن چهار نوع اوراق قرضه دولتي شامل اوراق قرضه منتشره خزانه داري كل، اوراق قرضه عباس آباد، اوراق قرضه گسترش مالكيت واحدهاي توليدي و اوراق قرضه اصلاحات ارضي در بورس تهران مورد معامله قرار ميگرفت كه قسمت عمده معاملات بورس را به خود اختصاص داده و يكي از علل استقبال مردم از اوراق قرضه بالا بودن نرخ بهره، تضمين دولت و بي نام بودن آنها بود و كساني كه نمي خواستند ميزان دارايي آنها شناخته شود از اين اوراق خريداري مي كردند.
ضمناً در همين سال (سالهاي قبل از انقلاب) اوراق ديگري از قبيل اوراق قرضه توسعه نيز منتشر و قسمتي از آنها در كشورهاي ژاپن و آلمان به فروش رسيد. بانك توسعه صنعتي و معدني وقت، مسئول بازپرداخت اوراق قرضه فروخته شده در خارج از كشور بود (بختياري،1382).

2-1. نحوه استقبال مردم از خريد سهام
چون بيشتر شركتهاي توليدي قبل از انقلاب متعلق به خانواده هاي سرمايه دار و ثروتمندان بوده و آنان حاضر به فروش يا واگذاري سهام خود به عامه مردم نبودند معمولاً استقبال چنداني از خريد سهام نمي شد و به همين دليل فعاليت بورس تهران تا سال 1355 بسيار محدود بود و معاملات بيشتر روي سهام بانكهاي خصوصي و اوراق قرضه دولتي انجام مي گرفت. پس از تصويب قانون گسترش مالكيت واحدهاي توليدي و واگذاري 49% سهام شركتها به كارگران، كشاورزان و عامه مردم و تشكيل سازمان مالي گسترش مالكيت واحدهاي توليدي و شركت    سرمايه گذاري ملي ايران كه ظاهراً به منظور تشويق سرمايه گذاري و گسترش فرهنگ سهامداران ايجاد شدند، در سالهاي 56 و 57 معاملات رونق نسبي يافت و بيش از 50% معاملات بورس تهران در 12 سال قبل از انقلاب مربوط به دو سال مزبور بوده است.

2. عملكرد بورس تهران از تاريخ پيروزي انقلاب اسلامي ايران تا 1368
فعاليت بورس تهران از سال 1358 تقريباً متوقف و يا اجراي قانون حفاظت و توسعه صنايع ايران و ملي شدن بانكها و تصويب قانون بانكداري بدون ربا، تعدادي شركتهاي پذيرفته شده به 55 شركت تقليل يافت و50 شركت و بانك از بورس خارج و معاملات اوراق قرضه نيز از شهريور 1362 تاريخ تصويب قانون بانكداري اسلامي كلاً متوقف شد به نحوي كه ظرف 10 سال مذكور جمع معاملات بورس تا 15 ميليارد ريال تجاوز نكرد.

3. عملكرد بورس تهران از سال 1368 به بعد (دوره احياي بورس)
بعد از قبول قطعنامه سازمان ملل در مورد توقف جنگ ايران و عراق در 1367 و تدوين تصويب اولين برنامه عمراني پنج سالة جمهوري اسلامي ايران، بازسازي خرابيهاي ناشي از جنگ و اصولاً بازسازي ساختار اقتصاد كشور مورد توجه قرار گرفت.
نگرش منفي مربوط به فعاليت بورس اوراق بهادار نيز تا حدودي تعديل گرديد و از اواسط 1367 بورس اوراق بهادار تهران دوران فعاليت تازه اي را آغاز كرد. فعاليت بورس اوراق بهادار تهران در اين دوره از چند جهت مورد توجه بوده است:
1- نقدينگي عظيمي كه در دوران جنگ در دست عده اي از افراد گرد آمده بود بايستي به نحوي جمع آوري مي شد. يكي از نخستين هدفهاي تجديد فعاليت بورس در اين دوره جذب اين نقدينگي به سوي خريد سهام    كارخانه هاي توليدي است.
2- دومين هدف بورس در اين دوره تأمين سرمايه براي واحدهاي توليدي از طريق جلب مشاركت سرمايه هاي بزرگ و كوچك مي باشد.
3- تغيير ساختار اقتصادي كشور به طوري كه، بار مداخلة دولت تا حد مطلوبي در اقتصاد كشور پايين آورده شود.
توجه مقامات پولي و مالي كشور به تجديد حيات بورس اوراق بهادار موجب گرديد كه در سال 1368 حجم فعاليت بورس اوراق بهادار تهران به رقم يازده ميليارد ريال برسد.
در ادامة سياستهاي مربوط به تجديد حيات بورس اوراق بهادار، شوراي اقتصاد در جلسة 7/9/1369 خود كه براي اتخاذ سياستهاي سالم سازي ساختار اقتصاد كشور و گزارش جامع بانك مركزي در زمينة اهداف، روشها و عملكرد بورس اوراق بهادار تشكيل شده بود مقرر داشت سازمانهاي دولتي و عمومي نسبت به عرضة هر چه سريعتر سهام واحدهاي تحت پوشش خود در بورس اقدام و در اسرع وقت با تطبيق شرايط شركتهاي مزبور با شرايط پذيرش در بورس، امكان پذيرش هر چه بيشتر شركتها را در بورس فراهم كنند.(گلريز،1374).

منبع

دواني، غلامحسين(1384).بورس، سهام و نحوه قيمت گذاري سهام، تهران: نشر نخستين، چاپ چهارم.

جهانخاني، علي و پارسائيان، علي(1375). بورس اوراق بهادار، تهران: انتشارات دانشكده مديريت دانشگاه تهران.